Η Μαύρη Σπηλιά βρίσκεται σε ένα από τα εντυπωσιακότερα φαράγγια της Ευρυτανίας και απέχει περίπου 2 χλμ από το χωριό Προυσός όπου δεσπόζει το διάσημο μοναστήρι της Παναγιάς της Προυσιώτισσας.
Πρόκειται για έναν μυστικό τόπο όπου κατέφυγαν οι κάτοικοι της περιοχής σε δύσκολες ιστορικές εποχές, κατά την Τουρκοκρατία και την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής. Το μοναδικό απομεινάρι από τότε είναι ένας πέτρινος τοίχος που σχεδόν φράζει την είσοδό της σπηλιάς.
Σήμερα το κρησφύγετο στο φαράγγι της Μαύρης Σπηλιάς θεωρείται κορυφαίο αξιοθέατο στην Ευρυτανία. Αποτελεί δε αγαπημένη στάση για τους ταξιδιώτες που επισκέπτονται το μοναστήρι της Παναγιάς της Προυσιώτισσας και αγαπούν τον περίπατο στη φύση.
Το μονοπάτι συνδέει τη Μονή Προυσού με τη Μαύρη Σπηλιά κι έχει καλή σήμανση (διάρκεια 1 ώρα και 15′). Μπορείτε όμως να προσεγγίσετε τη Μαύρη Σπηλιά και να κάνετε πιο σύντομη πεζοπορική διαδρομή (περίπου 30′) χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες, ακόμη και για αρχάριους, από το χωριό Προυσός.
Θα συναντήσετε το μονοπάτι σε μικρή απόσταση μετά τον Προυσό με κατεύθυνση προς το χωριό Τόρνος. Υπάρχουν σχετικές πινακίδες στη γέφυρα Προυσού-Τόρνου, πολύ κοντά στην είσοδο του αλλαντοποιείου Στρεμμένου .
Αφετηρία της πεζοπορικής διαδρομής (διάρκειας περίπου 30′ μέχρι τη σπηλιά) είναι μία πέτρινη βρυσούλα δίπλα από την γέφυρα Προυσού -Τόρνου όπου υπάρχει άνετος χώρος για πάρκινγκ.
Για να προσεγγίσουμε το Φαράγγι της Μαύρης Σπηλιάς ακολουθούμε με τα πόδια το μονοπάτι με την κόκκινη σήμανση.
Η πορεία που ακολουθεί ο επισκέπτης για να φτάσει στη Μαύρη Σπηλιά είναι ανηφορική σε κάποια σημεία αλλά τόσο εύκολη που μπορούν να τη κάνουν ακόμη και παιδιά. Λίγη προσοχή στις υγρές πέτρες γιατί γλιστρούν και υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού.
Το μονοπάτι διασχίζει γραφικά ξύλινα γεφυράκια, μέσα σε πυκνή βλάστηση και τρεχούμενα νερά, ενώ υπάρχουν και δύο καταρράκτες που σχηματίζουν λιμνούλες για κολύμπι.
Τα δύσκολα στη διάσχιση του φαραγγιού της Μαύρης Σπηλιάς ξεκινούν μετά το λίθινο καταφύγιο, όπου ξεκινά η λεγόμενη Via Ferrata.
Πρόκειται για μονοπάτι με σιδερένια πακτωμένα σκαλιά και συρματόσχοινα στο τοίχωμα του βράχου που συνεχίζει μέσα στο φαράγγι.
Η Via Ferrata είναι για λίγους κι έμπειρους καθώς είναι απαραίτητος ο ειδικός εξοπλισμός αναρρίχησης, ενώ για τους αρχάριους απαιτείται, οπωσδήποτε, ένας έμπειρος οδηγός.
Το χωριό Προυσός
Ο Προυσός απέχει 30 χλμ. από το Καρπενήσι και βρίσκεται πάνω στον κεντρικό δρόμο που συνδέει την Ευρυτανία με την Αιτωλοακαρνανία.
Το χωριό είναι ιστορικά συνδεδεμένο με το μοναστήρι της Παναγίας της Προυσιώτισσας, που βρίσκεται σε απόσταση 2 χλμ. και αποτελεί δημοφιλή προορισμό στην περιοχή της Ευρυτανίας.
Ωστόσο ο Προυσός μοιάζει να ζει στη σκιά του διάσημου μοναστηριού του καθώς ο θρησκευτικός τουρισμός δεν φαίνεται να τον αγγίζει.
Οι λιγοστοί κάτοικοί του βλέπουν τα τουριστικά λεωφορεία με τους προσκυνητές να αναχωρούν μετά την επίσκεψη τους στο μοναστήρι και σπάνια να φτάνουν μέχρι το χωριό. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι τα δύο τουριστικά μαγαζάκια με είδη λαϊκής τέχνης και τοπικά προϊόντα που λειτουργούσαν μέχρι πρότινος στον Προυσό, μοιραία, έκλεισαν πριν λίγους μήνες, το 2019.
Ωστόσο όσοι επισκέπτονται τον Προυσό- κυρίως φυσιολάτρες περιηγητές- βρίσκουν δυό ταβερνάκια με καλό φαγητό και θέα στο φαράγγι με το εντυπωσιακό μοναστήρι ενώ στην πλακόστρωτη πλατεία απολαμβάνουν τους ήχους της φύσης και τον καφέ τους κάτω από τον τεράστιο πλάτανο.
Διαμονή: Στον Προυσό λειτουργεί όλο τον χρόνο ο μικρός ξενώνας Αγαθίδης (τηλ. 22370 80813) που αποτελεί ιδανική βάση για εξορμήσεις στη γύρω περιοχή.
Το μοναστήρι της Παναγίας της Προυσιώτισσας
Το μοναστήρι της Παναγίας της Προυσιώτισσας ή Μονή Προυσού είναι ένα από τα λίγα μοναστήρια που σώζονται στην Ευρυτανία.
Χτισμένο σε μία επιβλητική τοποθεσία στις άκρες των βουνών Καλιακούδα και Χελιδόνα, επάνω σε ένα βράχο με μαγευτική θέα και σε σημείο με στρατηγική σημασία, το ιστορικό μοναστήρι είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα όλης της Ρούμελης, καθώς η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που θεωρείται έργο του ευαγγελιστή Λουκά και σχετίζεται και η ίδρυση της μονής, προσελκύει όλο τον χρόνο πλήθος πιστών.
Σύμφωνα με την παράδοση, κατά την περίοδο της Εικονομαχίας, στο πρώτο μισό του 9ου αιώνα, στα χρόνια του τελευταίου εικονομάχου αυτοκράτορα Θεόφιλου, κάποιος νέος άρχοντας επιχείρησε να σώσει την εικόνα και να την μεταφέρει από την Προύσα της Μικράς Ασίας στην Ελλάδα. Η εικόνα, όμως, εξαφανίστηκε με περίεργο τρόπο.
Λίγα χρόνια αργότερα, την εντόπισαν οι βοσκοί της περιοχής σε μια σπηλιά στον Προυσό, εκεί όπου φυλάσσεται και σήμερα, μέσα σε παρεκκλήσι.
Ο άρχοντας επιχείρησε επανειλημμένα να την πάρει πίσω χωρίς να τα καταφέρει, και έπειτα από προτροπή μιας ουράνιας φωνής να εγκατασταθεί κι ο ίδιος εκεί όπου βρισκόταν η εικόνα, εγκατέλειψε τα εγκόσμια κι έγινε μοναχός με το όνομα Διονύσιος.
Μαζί με έναν από τους υπηρέτες του, ο οποίος επίσης έγινε μοναχός με το όνομα Τιμόθεος, οργάνωσαν τη μοναστική κοινότητα στον Προυσό.
Η μονή λειτούργησε για πολλούς αιώνες, αποκτώντας σημαντική θέση στην πνευματική ζωή της περιοχής.
Στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα λειτούργησε εδώ η περίφημη Σχολή των Γραμμάτων της Ρούμελης. Κατά την περίοδο της επανάστασης του 1821 η μονή υπήρξε ορμητήριο των αγωνιστών της περιοχής και ήταν στενά δεμένος μαζί της ο Γεώργιος Καραϊσκάκης.
Στα νεότερα χρόνια, στην περίοδο της ιταλικής και γερμανικής κατοχής, το μοναστήρι αποτέλεσε καταφύγιο αντιστασιακών και πυρπολήθηκε από γερμανικά στρατεύματα το 1944.
Στο συγκρότημα κεντρική θέση κατέχει το καθολικό, που οικοδομήθηκε το 1754. Αρχιτεκτονικά ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με τρούλο.
Το εσωτερικό καλύπτεται με τοιχογραφίες που ανάγονται στο 1785 και είναι έργο των Ευρυτάνων αγιογράφων, Γεωργίου Αναγνώστου και Γεωργίου Γεωργίου. Το εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο τέμπλο της κρύπτης είναι έργο του 1810.
Στα δυτικά του καθολικού υπάρχει το σπηλαιώδες παρεκκλήσι της Ευρέσεως, η κρύπτη όπου φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Η εικόνα επικαλύπτεται με ασημένια εσθήτα, δωρεά του Γεωργίου Καραϊσκάκη.
Στο μοναστικό συγκρότημα λειτουργεί ξενώνας για τη φιλοξενία των επισκεπτών, μουσείο με πολύτιμα κειμήλια, εικόνες, κώδικες και βιβλία, καθώς και μέρος του οπλισμού του Καραϊσκάκη. Η μονή είναι ανδρική και πανηγυρίζει στις 23 Αυγούστου.
